Markowie
Kanonicy Regularni od Pokuty
Zakon Kanoników Regularnych od Pokuty pod wezwaniem świętych Męczenników
Ordo Canonicorum Regularium Sanctae Marie de Metro de Urbe de Poenitentia Beatorum Martyrum
Herb marków
Nie znamy dokładnej daty powstania zakonu kanoników od pokuty. Ich początki giną w mrokach dziejów. Pierwsze źródła do historii zakonu znajdujemy w dokumentach dwóch XIII-wiecznych papieży: Aleksandra IV (1254-1261) i Bonifacego VIII (1294-1303). Dokument pierwszego z nich, wystawiony 9 kwietnia 1256 roku, wymieniał trzy klasztory: Najświętszej Maryi Panny de Metrio w Rzymie, św. Elżbiety w “Ailesuelt” i św. Piotra na wyspie “in Cuiavien”, przy czym lokalizacja tego ostatniego napotyka na trudności.
Członkowie tej wspólnoty zwani byli różnie: w Koronie markami – od tytułu kościoła św. Marka w Krakowie lub rogaczami – od charakterystycznego kształtu noszonych biretów; na Litwie znani byli jako biali lub nazarzeczcy augustianie – od koloru habitów lub lokalizacji wileńskiego klasztoru na Zarzeczu; w Czechach nazwani byli cyriakami – od imienia św. Cyriaka, świętego pierwotnego Kościoła, którego szczególnie czcili, albo krzyżowcami z czerwonym sercem lub też białymi krzyżowcami – od historycznych początków zakonu oraz jego godła. Spotyka się też nazwę białych augustianów .
Kanonicy od Pokuty nosili biały habit, na który nakładali szkaplerz tego samego koloru. Wierzchnim okryciem była również białego koloru peleryna. W późniejszym okresie została ona zamieniona na płaszcz koloru czarnego. Na szkaplerzu zakonnicy mieli wyhaftowany symbol zakonu, którym było czerwone serce z zaćwieczonym weń krzyżem tego samego koloru. Serce – ikonograficzny atrybut św. Augustyna – wskazywało na regułę, którą kierował się zakon: cały trud życia zakonnego polega na doskonaleniu serca przez wierne niesienie krzyża. Krzyż i kolor godła zakonnego były także wyraźnym znakiem wskazującym na związki z zakonami krzyżowymi, biel była symbolem czystości, a czerwień – męczeństwa.
Duchowość zakonu marków opierała się na “Regula recepta” św. Augustyna. Reguła Kanoników od Pokuty łączyła ideał życia monastycznego z działalnością duszpasterską. Nakazywała trwanie na modlitwie wewnętrznej i liturgicznej “w godzinach i czasach określonych”. Markowie byli zobowiązani do odmawiania brewiarza rzymskiego oraz małego oficjum o Matce Bożej. Ich duchowość charakteryzowało nabożeństwo do Jezusa Ukrzyżowanego oraz cześć dla Krzyża świętego.
Do Krakowa cyriacy przybyli z Pragi czeskiej w 1257 roku – w roku lokacji miasta. Książę krakowsko-sandomierski Bolesław V Wstydliwy (1243-1272) osadził ich w północno-zachodniej części miasta. W 1259 roku Kraków nawiedziło trzęsienie ziemi, podczas którego miasto zostało prawie doszczętnie zniszczone – można domniemywać, że i pierwsze zabudowania klasztorne marków legły w gruzach. Dlatego w 1263 książę ufundował klasztor wraz z kościołem św. Marka……. cdn.
Oprac. na podst. książki ks. Andrzeja Bruździńskiego pt. “Kanonicy regularni od pokuty na ziemiach polskich”, Kraków 2003.
